Azot — podstawowy czynnik plonotwórczy

Która forma azotu mineralnego dominuje w glebie?

Naturalna zawartość poszczególnych form azotu mineralnego jest różnicowana w zależności od odczynu gleby. W przypadku pH gleby poniżej 5 (gleby kwaśne) dominuje forma amonowana, ponieważ znacznie spada intensywność procesu nitryfikacji. Z kolei w glebach o uregulowanym odczynie — obojętnym dominuje forma azotanowa (saletrzana), podobnie jak w przypadku gleb o pH powyżej 7.

Jakie formy azotu pobierane są przez rośliny?

Rośliny mogą pobierać azot zarówno częścią podziemną — korzeniami, jak i również przez liście. Podstawowym i najważniejszym źródłem azotu jest gleba, z niej rośliny przez system korzeniowy pobierają azot w formie azotanowej i amonowej, natomiast nie jest pobierana forma amidowa. Z kolei przez liście może być pobierana forma amidowa oraz amoniak, jednak nawożenia azotu przez liście powinno być traktowane jak działanie uzupełniające nawożenie "pod korzeń".

Mocznik dolistnie

Nawozy azotowe zawierające tylko azoty w formie amidowej w swoim składzie nazywane są mocznikiem. W przypadku mocznika stosowanego w celu odżywienia roślin przez korzeń muszą być one z inhibitorem ureazy lub powłoką biodegradowalną. Ich zadaniem jest spowolnienie procesu hydrolizy mocznika, co przekłada się na ograniczenie strat azotu związanego z ulatnianiem się N w formie amoniaku. Mocznik z inhibitorem lub powłoką biodegradowalną nie mogą być wykorzystywane do nawożenia dolistnego, dlatego też należy wybierać nawóz bez dodatkowych składników.

Rodzaje nawozów azotowych

W praktyce rolniczej do nawożenia roślin uprawnych wykorzystywane są najczęściej 4 rodzaje nawozów azotowych. Różnią się one składem, właściwościami oraz wpływem na rośliny uprawne.

Saletrzak

Ma on podobny skład jak saletra amonowa, ale jednocześnie niższą zawartość azotu wynoszącą 27%. W skład saletrzaku wchodzi również wapni lub magnez, w formie węglanu wapnia, bądź też dolomitu. Celem dodatku jest ograniczenie właściwości wybuchowych saletry amonowej.

Saletra amonowa

Zwartość azotu w nawozie w zależności od producenta kształtuje się na poziomie od 32 do 34,4%. Azot jest w formie amonowej i azotanowej w proporcji 1:1. Działanie form azotu na roślinę uprawną uzupełnia się, forma saletrzana działa szybko i pobudza wzrost roślin, natomiast forma amonowa działa zdecydowanie wolniej. Saletra amonowa jest najczęściej wybieranym źródłem azotu w tzw. pierwszej dawce wysiewanej w okresie wiosennym. Aplikacja nawozu, podobnie jak mocznika wpływa na obniżenie odczynu gleby.

Mocznik

Zawiera aż 46% N w formie amidowej, nie jest pobierana z gleby przez system korzeniowy. W glebie musi ulec przemianom do form dostępnych dla roślin. Pierwszym etapem jest hydroliza mocznika do formy amonowej (NH4-), która następie w procesie nitryfikacji przekształcana jest w formę azotanową (NO3-). 

Mocznik jest nawozem azotowym wolno działającym, okres uwalniania azotu w zależności od temperatury może wynosić od 6 do 8 tygodni. Mocznik ma silne działanie zakwaszające, ponieważ w trakcie procesu nitryfikacji mocznika, powstają jony H+, które powoduje obniżenie odczynu gleby.

Mocznik stosowany doglebowo powinien być bezwzględnie z inhibitorem ureazy lub powłoką biodegradowalną. Pomimo tego, że w przypadku polskich gleb, które na ogół mają odczyn kwaśny lub lekko kwaśny straty azotu z powodu ulatniania się amoniaku są niewielkie.

Roztwór saletrzono — mocznikowy

Jest to jedyny nawóz azotowy w formie płynne, a najbardziej znanym reprezentantem tej grupy nawozów jest RSM produkowany przez Grupę Azoty. Nawóz zawiera trzy formy azoty: amonową i azotanową oraz amidową;

Produkt może zawierać jedną z trzech koncentracji azotu 28%N, 30%N i 32% oraz zawierać w swoim składzie dodatkowo siarkę. Ten typ nawozu może działać nawet do 8 tygodni, w zależności od przebiegu pogody.