Ulice Elbląga - Aleja Tysiąclecia

Czy możemy wyobrazić sobie Elbląg bez Alei Tysiąclecia? – chyba nie. A przecież jest to jedna z młodszych ulic naszego miasta. Powstała niewiele przed 60 laty i całkowicie odmieniła tę część naszego miasta.

Ta szeroka arteria o długości 1 km zaczyna się przy Placu Grunwaldzkim i prowadzi przez dawne Nowe Miasto i Przedzamcze w kierunku rzeki Elbląg, gdzie przez strunobetonowy most i ulicę Warszawską wydostajemy się z miasta w kierunku Gdańska, Malborka lub Warszawy. Zbudowano ją w roku 1956, choć plany snuto jeszcze przed wojną. Już wówczas potrzebna była trasa wylotowa z miasta, omijająca jego centrum, a przede wszystkim gęsto zabudowane Stare Miasto, gdzie były jedyne dwa mosty na rzece Elbląg i przeprawa w kierunku Malborka i Gdańska.

Po wojnie było łatwiej. Łatwiej było przebić się z nową, szeroka arterią, bo wokół było morze ruin. A co było tu wcześniej?- zaraz przy Placu Grunwaldzkim znajdowały się zakłady „Komnick i Synowie”, w których produkowano maszyny rolnicze i składano samochody. Idąc w kierunku rzeki mijalibyśmy kiepskiej kondycji zabudowę mieszkalną pomiędzy ulicami Huzarską, a nieistniejącą już Graben Strasse – czyli ulicą Fosy. Dalej trzeba było przejść przez boisko Szkoły Rycerskiej (Ritten Schule), w której mieści się dziś spółka Opegieka. Budynek ten stoi teraz tyłem do ulicy, bo główne wejście było od strony ul. Huzarskiej.

Wybudowany w roku 1958 Most Nowogrunwaldzki (tak wtedy nazywano most i całą Aleje Tysiąclecia) wraz z najazdem również mocno odmienił dawną dzielnicę Osiek (Fischer Vorberg). Zniknęły zabytkowe uliczki: Kotwiczna, Ciesielska i Rynek Zbożowy. Tamka i ulica Drzewna są dziś w stanie zaniku. Nie ma też dworca wodnego (Wasserhof), przy którym cumowały łodzie kontrolne, a zimą lodołamacz.

Aleja Tysiąclecia jest pierwszą zbudowaną po wojnie nowoczesną arterią. Obok szerokiej jezdni zaprojektowano zespół 8-pietrowych wieżowców. Budowę rozpoczęto w roku 1959 i już rok później gazety pisały o trzech budowanych blokach. Plany były dużo większe: po drugiej stronie ul. Hetmańskiej stanąć miał „drapacz chmur” – wieżowiec o 15 piętrach. Wieżowce planowano też w okolicy Starego Miasta – na szczęście tego pomysłu nie zrealizowano. Planowano też zabudować południową stronę Alei Tysiąclecia. Jednak i tego planu nie zrealizowano. Stopniowo tylko znikała stara zabudowa, która dziwiła przyjezdnych tym, że budynki stały tyłem do ulicy…

Zamiast bloków i wieżowców, Aleje Tysiąclecia w latach 60-tych udekorowano formami przestrzennymi. Jedna z najciekawszych, to „Kompozycja drogowskazowa” Jerzego Januszkiewicza z I Biennale Form Przestrzennych w 1965 roku, ustawiona przy skrzyżowaniu z ulicą Sopocką. Zarówno po jednej, jak i drugiej stronie Alei Tysiąclecia ustawiono wiele kompozycji, w tym Gerarda Kwiatkowskiego.

Od roku Aleja Tysiąclecia jest nieco krótsza. Jej odcinek od skrzyżowania z Rycerską aż do Warszawskiej (wraz z mostem) został nazwany przez Radę Miejską Aleją Kardynała Stefana Wyszyńskiego.