Ulice Elbląga - Fabryczna

Może gdyby historia potoczyła się nieco inaczej, w Elblągu byłaby dziś fabryka samochodów. Bo kiedyś budowano tu samochody: osobowe, ciężarowe, również ekskluzywne wozy sportowe, ciężarówki, autobusy i wozy specjalne, jak karetki i wozy pożarnicze. Ta frapująca historia wiąże się z dziejami ulicy Fabrycznej.

Miłośnicy historii naszego miasta produkcję samochodów w Elblągu kojarzą z nazwiskiem Franza Komnicka. To drugi po Schichale wielki elbląski przemysłowiec. Ale gdy Komnick sprowadził się do Elbląga (a stało się to w 1898 r.) Ferdynand Schichau od dwóch lat już nie żył.

Franz Komnick urodził się 27 listopada 1857 roku w Tropiszewie. Rzemiosła uczył się u ojca, by później ruszyć w świat nabywać wiedzy i doświadczenia. Po obowiązkowym terminowaniu założył w Lubieszewie na Żuławach skromny warsztat, w którym konstruował proste pompy. Gdy przyszła powódź pompy te szły, jak świeże bułeczki, przynosząc konstruktorowi lokalną sławę i spore pieniądze. Zainwestował je w fabrykę maszyn rolniczych w Wielkopolsce oraz w... z pozoru mało ciekawy patent na produkcję cegły z piasku i wapna. Interes w Wielkopolsce raczej nie wyszedł i Komnick przeniósł się do dzisiejszego Mamonowa, gdzie objął posadę w tamtejszej fabryce maszyn rolniczych. Stamtąd blisko było już do Elbląga. Prawie 50-letni już inżynier dowiedział się o bankructwie Zakładów Lniarskich na Końskich Błoniach, w rejonie dzisiejszej ulicy Dojazdowej i Panieńskiej. Kupił je i po kilku miesiącach uruchomił produkcję samochodów. Był rok 1906. Samochody były zupełną nowinką, drogą i bardzo kosztowną, ale można było na nich sporo zarobić. Firma Komnicka rozwijała się niezwykle dynamicznie. Przedsiębiorca liczył na bogatych junkrów, mieszczan oraz przedsiębiorstwa komunalne, konstruując m.in. lekkie ciężarówki i samobieżne pługi. 

Elbląg i elblążanie byli niezwykle dumni z tego, że w ich mieście produkuje się samochody. Powodów do dumy dawały też sukcesy sportowe syna przemysłowca - Otto. Gazety relacjonowały wyczyny rajdowe samochodów Komnicka, jego sukcesy na wystawach w Rosji oraz skuteczne działania biznesowe w tym kraju. Franz Komnick ceniony był jako przedsiębiorca i pracodawca. Wzorem Schichau’a dbał o swych pracowników, budując dla nich mieszkania i finansując kasy chorych. Jeszcze za życia ulicę, gdzie po bankructwie pierwszej fabryki, wraz z synami rozwinął nowy interes, nazwano Komnickstrasse, a w rocznicę 70 urodzin nadano mu honorowy doktorat Politechniki Gdańskiej. Dr Franz Komnick zmarł 1 grudnia 1938 roku. Gdy chowano go na cmentarzu przy ul. Sadowej, ulicami miasta przeszedł kondukt żałobny, jakiego nigdy przedtem tu nie widziano.

Mimo iż fabryka samochodów Komnicka w roku 1922 zbankrutowała, przedsiębiorca wraz z synami prowadził biznes nadal. Zakłady przy Dojazdowej przejęła brunszwicka fabryka ciężarówek Bussing NAG, produkując w Elblągu aż do końca wojny autobusy, pługi i samochody ciężarowe. Zakłady przy ul. Fabrycznej w czasach hitlerowskich produkowały pojazdy pancerne. W trzecim zakładzie Komnicka – przy ul. Lotniczej (dziś sale wykładowe EUH-E) naprawiano samochody i maszyny rodzimej produkcji. W trakcie działań wojennych, w przeciwieństwie do stoczni i fabryki lokomotyw Schichau’a, większość hal Komnicka została zniszczona. Co ocalało rozszabrowali – najpierw Rosjanie, a później poszukujące maszyn i narzędzi fabryki z głębi Polski. O wznowieniu produkcji samochodów w Elblągu nie było już mowy, choć.... przez następnych 40 lat w dawnych halach Komnicka przy ul. Dojazdowej naprawiano autobusy. Ulicę Komnickstrasse nazwano po wojnie ulicą Fabryczną, a przez środek fabryki wytyczono Aleję Tysiąclecia. Do dziś nie zachowało się żadne auto wyprodukowane w Elblągu, ale pamiątek po firmie i jej właścicielu jeszcze trochę znajdziemy. Są to żeliwne włazy kanalizacyjne z nazwiskiem Komnick, hale fabryczne przy ul. Dojazdowej i zaadaptowane na wyższą uczelnię hale przy ul. Lotniczej oraz nagrobek Franza Komnicka na starym cmentarzu przy ul. Sadowej. W Europie jest kilka maszyn i ciągników rodem z Elbląga. Niektóre jeszcze na chodzie - http://www.youtube.com/watch?v=haLGVH2luCo&feature=relmfu